De HOPE adoptiekinderen behoren tot de stammen van de ITESO.
De stam als sociaal en politiek instituut
De vroegere bevolkingsgroepen bestonden uit meerdere stammen. Iedere stam had een leider, die in hoog aanzien stond en alom gerespecteerd werd. De stammen leider werd door de oudsten gekozen en als ondersteuning van zijn functie had hij een comité van dorpsoudsten aan zijn kant. Zij waren de scheidsrechters bij sociale of politieke discussies. Moordenaars werden veroordeeld om een dochter of een koe te betalen. Als de dochter niet mooi genoeg was moesten er nog een paar koeien extra betaald worden om de waarde van het meisje te verhogen.
Onderlinge strijd tussen de stammen werden ook, indien nodig, met wapens uitgevochten. Een afsluitend feest, na de strijd, waarbij de verliezer een stier moest slachten gold als vredesverdrag. een schuldenaar die zijn schulden niet kon of wilde voldoen werd net zo lang aan een boom vastgebonden tot de stam de schuld vereffend had. De positie van het stammenhoofd werd in de Britse periode gedegradeerd tot een derderangs figuur. Maar het systeem van sociaal instituut bestaat vandaag nog steeds.
De economie van de ITESO
Het thuisland van de Iteso is in het noordoosten van het land, tussen de steden Mbale en Soroti. Het gebied is een typisch savanne landschap met een toenemende uitdroging van de bodem.
De economische activiteiten van de Iteso waren oorspronkelijk veeteelt. In de meerdere jaren durende burgeroorlog (1984 – 1987) werd de infrastructuur vergaand vernietigd. Daarnaast werd in deze tijd de vrijwel gehele kudde van de Iteso door een naburige stam, de Karamojong, geroofd. Ofschoon geprobeerd is de veeteelt weer in te voeren bij de Iteso, werd ook gelijktijdig naar andere bronnen van inkomsten gezocht. Zo concentreerden veel mensen zich op landbouw en het fokken van kleinvee. Maar de productie van de landbouw – met name bij de kleine boeren in de landbouwgebieden – is zelden voldoende om een familie te voorzien in de dagelijkse behoefte.
In de andere gevallen levert de productie zoveel extra op dat de marktwaarde voldoende is voor aanschaf van de basis voedingsmiddelen, zoals zout, suiker, thee, melk en eieren, en kleding (weliswaar tweedehands).
Er wordt geen planning gedaan voor wat betreft de bevoorrading. Dat betekent dat het zaaigoed voor het seizoen op krediet gekocht moet worden. Als de oogst daarna tegenvalt door te weinig regen of overstromingen blijft de boer met een schuld achter en start het nieuwe oogstjaar met een reeds opgelopen schuld.
De familieband
De familieband geldt als een sociaal instituut, die door AIDS en armoede verloren dreigt te gaan. Omdat er in Oeganda geen sociale verzekering is , zoals weduwe pensioen en AOW, “erft” de oudste broer alle weduwen en kinderen van zijn broers en zussen. Intussen moet een derde van de families in Oeganda wezen en weduwen opnemen+ waar vroeger zes tot acht personen leefden in een hut zij n het er vandaag vaal tweemaal zo veel. Om voor voeding, schoolopleiding en gezondheid te zorgen zoals vroeger de familie deed, is niet meer mogelijk.
Welvaart
Ook vandaag geldt nog de regel dat de stam van de regerende president van het land, economisch bevoordeeld wordt. Zo ging het de Iteso, tijdens het presidentschap van Obote, die afkomstig was uit het noorden, uitzonderlijk goed. Onder de huidige regering (Museveni komt uit het zuiden) wordt het oosten van het land verwaarloosd. Desondanks lukte het de Iteso om in de laatste jaren hun welvaart vast te houden met behulp van internationale hulp organisaties. Zo bouwden ze weer huizen en waren ze instaat om kuddes vee (runderen) aan te schaffen. Maar deze “rijkdom”wordt veelal naar de achtergrond geschoven om geen afgunst te wekken bij de overige stammen. Hun (Oegandese) egoïsme belemmert de economische ontwikkeling van de Iteso stam.
Geboorte datum
Er is in Oeganda geen geboorteregistratie: de leeftijd wordt geschat. Als men aan de ouders vraagt wanneer het kind geboren is , herinneren ze zich “de grote regentijd” (een jaar met veel overstromingen) of “toen de vogel uit de lucht viel” (een vliegtuig geland in de buurt). Zelfs bij de aangifte van een geboorte komt het voor dat men een jaar vroeger of later inschat. Daar komt nog bij dat bij beide stammen de verjaardagen niet gevierd worden, ook al zijn de data bekend.
Iedereen is een broer, zus, vader en moeder
In Afrika, dus ook in Oeganda, bestaat er het systeem van de familieband; zonder deze band kan een familielid niet overleven. Een familie kan uit 70 of meer familieleden bestaan, die maar voor een deel werkelijke familieleden zijn, zoals wij dat kennen. Het begrip bloedverwant bestaat niet in de Afrikaanse familie. Dit maakt het vaak lastig om de familie situatie te begrijpen van een adoptie kind. zo kan een `vader`ook de oom, opa, broer of zelfs een buurman zijn. De vader is diegene die een kind op een bepaald moment in zijn leven geholpen heeft en waarvoor het kind hem dankbaar is. Vaak is er dus geen bloedverwantschap en ook de leeftijd heeft op deze relatie geen invloed.
Een moeder bestaat niet in Oeganda. Naast de natuurlijke moeder zijn er veel “aangetrouwde” moeders, tantes, oma´s, oudere zussen, buurvrouwen en ook vreemde vrouwen die op sommige momenten geholpen hebben. Algemene regel is wel dat alle getrouwde vrouwen (behorende bij een vader) moeder zijn van alle kinderen van die vader. Dus niet alleen de natuurlijke moeder. De relaties tussen de kinderen is vergelijkbaar als bij ons tussen broers en zussen. Alleen de term halfbroer of halfzus kent men daar niet. Zo zijn er veel kinderen die dezelfde vader hebben, maar verschillende moeders en omgekeerd. Kinderen die van dezelfde vader afstammen zijn broers en zussen. Een kind wordt ook niet gezien als een kind van een enkel iemand maar als kind van de gemeenschap (familie).
De dagelijkse maaltijd
De Iteso telen overwegend basis voedingsmiddelen zoals gerst, maïs, bonen, zoet aardappelen , pinda’s en een soort spinazie. Echter zelden rijst (veel water voor nodig). de enig maaltijd per dag bestaat bij een arme familie uit een brij van maïs en meel (soort aardappelpuree) met een tomatensaus. Alleen bij bijzondere gelegenheden, zoals Kerstmis, bruiloften en begrafenissen veroorloven de mensen op het platteland zich een maaltijd met vlees of kip.
Trouwen
De familie van de jongen moet een bruidsschat betalen, waarover door beide families onderhandeld wordt. Vroeger was de hoogte van de bruidsschat afhankelijk van de schoonheid van het meisje. Vaak werd er voor een meisje 20 koeien betaald. Tegenwoordig kijkt men of het meisje ook geschikt is om te werken en wordt er betaald met geiten en geld. Vaak leidt dit tot hoge schulden bij families. In geval van een scheiding moet de familie van het meisje de bruidsschat teruggeven.
Meisjes
Ten gevolge van de armoede is het in de regel zo, dat meisjes al op de leeftijd van 12 tot 14 jaar hun eerste kind krijgen en uiteraard van de vader verwachten dat hij hen verzorgd. Deze regel is echter zelden het geval met het gevolg dat veel meisjes hun schoolopleiding niet afmaken en weer bij hun ouders intrekken.
Geboorteregeling
Vroeger was het verplicht om een kind twee jaar lang borstvoeding te geven. Pas dan werd gedacht aan een volgende zwangerschap. Omdat de voeding ontbrak of niet voldoende was, kunnen veel vrouwen vandaag de dag hun kinderen vaak maar een half jaar borstvoeding geven. Met als gevolg dat er zich eerder een nieuwe zwangerschap aandiende. Daarnaast is er het verwachtingspatroon van de mannen, die ervan uitgaan zoveel mogelijk kinderen te moeten hebben. Daarom staan veel mannen geen anticonceptie maatregelen toe door hun vrouw. Condooms worden wel gebruikt: niet als geboortebeperking maar als bescherming tegen AIDS.
Naamgeving
Achternamen worden overgenomen van de grootouders en familie. De eerste zoon krijgt de naam van opa, de eerste dochter van oma. Andere zonen krijgen de namen van de broers van de vader en ander dochters krijgen de van de zusters van de moeder. Voornamen worden bij de doop van het kind vrij gekozen.
Dopen
Kinderen worden niet automatisch gedoopt, alleen maar als het benodigde geld beschikbaar is. Een doop is een dure aangelegenheid. Alle bekenden, buren, vrienden en familie moet uitgenodigd en getrakteerd worden op eten met veel vlees en rijst en als drinken veel bier.